W Powstaniu:
Śródmieście, pluton "Truka", następnie kompania "Bradla" bat. "Miłosza"
RELACJA Z DZIAŁALNOŚCI OKUPACYJNEJ
W 1942 wiosną po przeszkoleniu sanitarnym zostałam zaprzysiężona jako sanitariuszka Armii Krajowej. Wykładowcą szkolenia sanitarnego była lekarka laryngolog dr Janina Błeszyńska, która też odbierała przysięgę od grupy dziewcząt zgromadzonych na Pradze przy ul. Jagiellońskiej. Kontakt ze Służbą Sanitarną AK uzyskałam przez koleżankę z kompletów szkolnych – Barbarę Paczyńską. Naukę opatrunków prowadziła siostra Lucyna, której nazwiska nie pamiętam.
Po przeszkoleniu sama prowadziłam kursy sanitarne na Pradze w różnych punktach (ul. Brzeska, Ząbkowska, Targowa) i Saskiej Kępie (ul. Francuska) aż do Powstania Warszawskiego. Ze względów konspiracyjnych nie podawano żadnych nazwisk, a pseudonimów nie pamiętam.
Jednocześnie jako studentka tajnej medycyny odbywająca praktykę w Szpitalu Wolskim (obecnie Instytut Gruźlicy) brałam udział w różnych akcjach na terenie szpitala: operacjach rannych, fałszowaniu historii chorób na użytek dla władz okupacyjnych, leczeniu Żydów na oddziałach gruźliczych. Kierowali tymi akcjami dr Janina Misiewicz, dr Leon Manteuffel, dr J. Piasecki – dyrektor szpitala.
W roku 1944 zaczęłam pracować w grupie młodzieży socjalistycznej, która. miała za zadanie propagowanie wśród ludności światopoglądu socjalistycznego i szkolenie się w zagadnieniach społecznych. Była. to grupa studentów medycyny złożona z kilku osób, a na jej czele stał dr Maciej Weber.
W ten sposób ucząc się, szkoląc siebie i innych przenosząc prasę konspiracyjną, pracując w szpitalu doczekałam do sierpnia 1944 r. Przydział powstaniowy otrzymałam na punkt przy ul. Mokotowskiej 46, gdzie przez dwa dni czekałam razem z Barbarą Paczyńską (pseudonim Marta), Ireną Słoniówną (pseudonim Anna) i resztą członków plutonu 135 bat Ruczaj na hasło rozpoczęcia walk.
Przez pierwsze dni powstania w czasie walk w tej okolicy zbierałyśmy rannych(z Martą i Anną) i przenosiłyśmy ich do prowizorycznych szpitali zorganizowanych w piwnicach domów przy ul. Mokotowskiej.
Szpitale prowadzone były przy pomocy ludności cywilnej, która dostarczała wyposażenie i żywność. Po kilku dniach posłano nas na ul. Koszykową, a stamtąd na ul. Wilczą i Aleje Ujazdowskie.
Początkowo zatrzymałyśmy się w gmachu kina „Napoleon”, które w połowie sierpnia zostało zbombardowane. Ewakuowałyśmy i opatrywałyśmy tam rannych. Pomagałyśmy ratować zasypanych w zbombardowanym gimnazjum im. Królowej Jadwigi i budowałyśmy barykadę w Alejach Ujazdowskich przy ul. Wilczej.
Siedzibę naszą stanowił nadal budynek w Al. Ujazdowskich, w którym mieściło się dowództwo podobwodu Śródmieście-Południe. Tutaj razem z Martą, a po jej śmierci w dniu 2 września, z innymi sanitariuszkami pełniłam służbę sanitarną ściągając rannych powstańców i cywili z pola ostrzału, opatrując ich prowizorycznie i transportując na noszach przez piwnice i pod barykadami do szpitala przy ul. Mokotowskiej 55 pod opiekę dr. Jana, dr. Józefa, dr Klary.
Byłam najpierw sanitariuszką plutonu por. Truka, potem kompanii kpt. Bradla – Kazimierza Leskiego.
Brałam udział w walkach o wyparcie Niemców z gmachów przy ul. Wiejskiej. Odbywało się to w pierwszej połowie sierpnia 1994 r. Opatrywałam rannych z akcji o utrzymanie ambasady chińskie j, francuskiej i willi Pniewskiego (dawna loża masońska) na Skarpie, dniach 10-15 września.
Od połowy do końca sierpnia uczestniczyłam w walkach o zdobycie sejmu, domów przy ul. Senackiej 2, Frascati 2,6,8. Współuczestniczyłam w ratowaniu rannych podczas zdobywania gmachu YMCA przy ul. Konopnickiej w dniu 2 września. Zabita wtedy została moja najbliższa przyjaciółka Marta (Barbara Paczyńska), studentka szkoły J. Zaorskiego. Zabezpieczałam pod względem sanitarnym próbę okrążenia ogrodu sejmowego celem odcięcia Niemców od placówek na Skarpie. Wszystkimi tymi akcjami dowodziła kpt. Bradl.
Poza działalnością~ sanitarną związaną. z walkami na pierwszej linii frontu wykonywałam również inne czynności: nosiłam zaopatrzenie i rozkazy dowództwa na Powiśle na ul. Okrąg do kpt. Kryski, przyjmowałam powstańców z Mokotowa przybyłych kanałami wyciąganych z włazu w Al. Ujazdowskich róg ul. Wilczej i leczyłam zarówno powstańców, jak i ludność cywilną opatrując rany i pomagając w chorobach wewnętrznych wywołanych głodem, brudem i infekcjami.
Za działalność sanitarną w czasie akcji bojowych wymienionych poprzednio, a zwłaszcza za wynoszenie rannych z linii ostrzału podczas walk na Skarpie i przy zdobywaniu gmachu YMCA, zostałam odznaczona dwukrotnie :
Po raz pierwszy Krzyżem Walecznych w dniu 15 września 1944 r. rozkazem nr 28 – dokumenty archiwalne ZBOWID t. III str 53.
Po raz drugi osobiście przez gen. Bora Komorowskiego, Krzyżem Virtuti Militari V klasy, w dniu 22 września, co potwierdzono w rozkazie z dnia 27 września 1944 – dokumenty archiwalne ZBOWID t. IIIstr 91.
Pod koniec powstania zostałam awansowana najpierw do stopnia st. sierżanta, a później, rozkazem nr 14 Podobwodu Śródmieście na podporucznika.
Życiorys
Urodzona 8.09.1923 w Warszawie. W 1939 r. uzyskała małą maturę w Państwowym Gimnazjum im. Marii Curie – Skłodowskiej w Warszawie przy ul. Kawęczyńskiej 12, a świadectwo dojrzałości w 1941 roku po ukończeniu liceum matematyczno-fizycznego na kompletach w tej samej szkole. We wrześniu 1941 wstąpiła do Szkoły Sanitarnej doc. Jana Zaorskiego, a po jej ukończeniu w 1943 roku studiowała w dalszym ciągu medycynę w Szpitalu Wolskim (obecnie Instytut Gruźlicy) na tajnym UW oraz w Szpitalu Przemienienia Pańskiego na Pradze. W 1942 została zaprzysiężona jako sanitariuszka AK i prowadziła pracę konspiracyjną (kursy sanitarne, przenoszenie prasy). Maiła pseudonimy „Kasia” i „Misia”. Brała udział w Powstaniu Warszawskim w Śródmieściu jako sanitariuszka plutonu „Truka” a potem kompanii „Bradla” bat. „Miłosza”. Pod koniec powstania mianowana podporucznikiem służby sanitarnej, odznaczona Krzyżem Walecznych i Virtuti Militari. Po powstaniu znalazła się obozie jenieckim (Stalag 19 b w Sandbostel), skąd została uwolniona przez Amerykanów. Była studentką medycyny na Uniwersytecie w Heidelbergu do lipca 1946 r., kiedy wróciła do Warszawy i ponownie podjęła studia medyczne w Uniwersytecie Warszawskim uzyskując dyplom lekarza w 1950 roku. Po odbyciu stażu podyplomowego pracowała w Szpitalu Praskim uzyskując specjalizację I stopnia w zakresie chirurgii, a następnie pracowała jako anestezjolog po przeszkoleniu przez doc. Mieczysława Justynę w Szpitalu Wolskim uzyskując specjalizację w zakresie anestezjologii ze szczególnym uwzględnieniem środków zwiotczających. W związku z małżeństwem z inżynierem Czesławem Bełkowskim i przeprowadzką w 1960 roku wraz z synem Krzysztofem do Falenicy rozpoczęła pracę w Szpitalu Urazowo-Ortopedycznym w Otwocku jako anestezjolog. W 1979 roku przeszła na emeryturę. W tymże szpitalu pracowała nadal jako lekarz zakładowy do 1986 roku.
Przez wiele lat pisała wiersze, które były drukowane w czasopiśmie Unii Polskich Lekarzy Pisarzy. Jest członkiem tej Unii od 1994.
Opr. Janina Niżnikowska-Marks (po uzgodnieniu z dr M. Gozdalską-Bełkowską)
Źródło
Pamiętnik Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego – Powstanie Warszawskie i medycyna, wydanie II, Warszawa 2003 r.